Op 1 januari komen de werken van makers die 70 jaar geleden overleden zijn in het publieke domein. Dit betekent dat het auteursrecht op teksten, beelden, muziek of films van deze makers komt vervallen. Er is dan geen toestemming meer nodig om gebruik te mogen maken van de betreffende werken. Publiek Domeindag is ook een geschikt moment om makers uit de vergetelheid te halen of nog eens in het zonnetje te zetten. Stadsarchief Rotterdam besteedt daarom aandacht aan een amateurfotograaf en een politiek tekenaar die beide in 1953 overleden en wiens werk dit jaar in het publieke domein verscheen.
Publiek Domeindag
Albert Hahn jr.
In de affichecollectie van het stadsarchief bevindt zich een klein aantal werken van de Amsterdamse politiek tekenaar Albert Hahn jr. (1894-1953). Hahn is de zoon van typograaf Albert Pieter Dijkman maar groeit na de scheiding van zijn ouders op bij de bekende socialistische en antimilitaristische cartoonist en ontwerper Albert Hahn (1877-1918). Net als zijn stiefvader wordt Hahn jr. lid van de SDAP en maakt hij illustraties voor socialistische kranten en tijdschriften zoals De Notenkraker. Zijn politieke prenten raken steeds meer de stijl van Hahn sr. en na diens overlijden erft Albert zijn connecties en opdrachtgevers.
De politieke affiches van Albert Hahn jr. in de collectie van Stadsarchief Rotterdam hebben veelal betrekking op de emancipatie van de arbeidersklasse. Het zijn bijvoorbeeld oproepen aan transportarbeiders en metaalbewerkers zich aan te melden bij de vakbond, een verkiezingsaffiche voor de S.D.A.P. en propaganda voor de 'Blauwe Week' (tegen het gebruik van alcohol).
Twee afflches gemaakt door Albert Hahn jr. Voorwaarts! Naar betere tijden. Ter promotie van het socialistische dagblad Voorwaarts, ca. 1930 en een oproep aan transportartbeiders zich aan te sluiten bij de Centrale Bond van Transportarbeiders, ca. 1925.
Willem Nijholt
Amateurfotograaf Willem Nijholt (1885-1953) werkt als ambtenaar van de Burgerlijke Stand bij het Rotterdamse ‘Bureau Bevolking’. Zijn carrière start op het raadhuis aan de Kaasmarkt. In 1920 verhuizen de Rotterdamse gemeenteambtenaren naar het nieuwe door Henri Evers ontworpen stadhuis aan de Coolsingel. Nijholt komt te werken in de riant opgezette ruimte onder de glazen koepels aan de achterzijde van het nieuwe gebouw dat geheel bestemd is voor de afdeling Bevolking.
Ambtenaren en interieur van de afdeling Bevolking op het stadhuis aan de Kaasmarkt (links) in november 1918 en op de nieuwe locatie aan de Coolsingel (rechts) in 1925, gefotografeerd door Willem Nijholt.
Een reeks foto’s in het archief van het personeel en de indrukwekkende rijen kaartenbakken met bevolkingsgegevens zijn gemaakt door Willem Nijholt. Hij fotografeert zijn collega’s in het oude en later in het nieuwe stadhuis. Als de bezetter aan het begin van de Tweede Wereldoorlog besluit dat alle Nederlanders van vijftien jaar en ouder verplicht zijn een persoonsbewijs op zak te dragen fotografeert Nijholt de houten keten op de Binnenrotte waar Rotterdammers van de Rechter Maasoever deze identiteitsbewijzen kunnen afhalen. Nijholt is ook één van de fotografen die de durf had om ondanks het verbod op fotograferen kort na 14 mei 1940 de restanten van de Rotterdamse binnenstad vast te leggen
Links: verwoestingen aan het gebied rond de Steigersgracht in juni 1940 . Rechts: op de Binnenrotte onder het Luchtspoor staan in totaal 302 houten keten waar Rotterdammers hun persoonsbewijs moeten ophalen, september 1940.
In de zomer van 1938 verhuist hij met zijn vrouw naar één van de eerste opgeleverde appartementencomplexen aan de noordkant van Blijdorp. Vanuit zijn woning aan de Cleyburchstraat 26c fotografeert hij de vorderingen van de totstandkoming van de nieuwe wijk.
Nieuwbouw in de Cleyburchstraat en omgeving in Blijdorp, 1940/1941
Al zijn vrije tijd lijkt Nijholt te investeren in het maken reizen, het fotograferen van steden en natuur en het houden van lezingen aan de hand van deze reisreportages. In het tijdschrift ‘De Goede Tempelier’ (opgericht ter bestrijding van het gebruik van alcoholhoudende dranken) zijn tientallen aankondigingen te vinden van toeristische lezingen die Nijholt heeft gehouden in de Rotterdamse Loges van deze organisatie. Daarnaast is hij in en buiten Rotterdam regelmatig actief voor de Nederlandsche Reisvereeniging (‘Per autocar door de Dolomieten’, voordracht 20-02-1947), het Historisch Genootschap Roterodamum en het VVV. Na de oorlog wordt Nijholt gevraagd ‘lezingen met lichtbeelden’ te verzorgen over het onderwerp ‘Wat Rotterdam voor den oorlog te bieden en wat de stad thans weer biedt’.
Nijholt fotografeert de wederopbouw van Rotterdam. Links: het nieuwe pand voor industrie- en metaalmaatschappij Rouppe en van der Voort aan de Botersloot in 1947. Rechts: promotiebord 'Rotterdam Bouwt' op de Coolsingel, 1948.
Op 27 mei 1950 maakt het Rotterdamsch Parool melding van de pensionering van Willem Nijholt. “De heer Nijholt die zich bekendheid verwierf door het houden van lezingen, welke hij met zelfvervaardigde, lantaarnplaten toe lichtte, zal zich nu geheel aan zijn liefhebberij kunnen wijden.” Heel lang heeft Nijholt niet de tijd gehad om zich te storten op zijn twee belangrijkste hobby’s: reizen en fotograferen. Hij overlijdt op 18 januari 1953; zijn vrouw enkele jaren daarna. Via diverse schenkingen van de familie komt het stadsarchief in het bezit van setjes foto’s en (glas)negatieven en een album met de titel ‘Voor en na de bevrijding’. Op de afdrukken staat een rode stempel met de tekst ‘Foto W. Nijholt – Cleijburchstraat 26c’.