Honderd jaar geleden, op 1 september 1920 wordt de raadzaal van het nieuwe stadhuis aan de Coolsingel voor het eerst in gebruik genomen. Zelden brengt het ontwerp van een gebouw zoveel commotie teweeg als dat van het Rotterdamse stadhuis. Ook de locatie van het stadhuis is omstreden. Voor de bouw wordt het Zandstraatkwartier, een roemruchte volks- en vermaaksbuurt gesloopt.

Eind negentiende eeuw ontstaan er plannen voor een nieuw stadhuis voor Rotterdam. Het oude stadhuis bevindt zich aan de Kaasmarkt, midden in de oude Rotterdamse binnenstad. Het is te klein geworden en vanwege de ligging tussen smalle straten en dichtbebouwde kavels ook nog eens lastig bereikbaar. Sinds de laatste uitbreiding en verbouwing van het gebouw in 1851 is de bevolking van Rotterdam dankzij de aanleg van de Nieuwe Waterweg en de groei van de havens ruim verdrievoudigd. De stad breidt zich uit in zuidelijke en westelijke richting en vertoont steeds meer trekken van moderne wereldstad

Een stad met allure
De in 1906 aangetreden jonge en ambitieuze burgemeester A.R. Zimmerman heeft als missie Rotterdam te transformeren in een aantrekkelijke woonstad teneinde de kapitaalkrachtige burgers voor de stad te kunnen behouden. Hij is van mening dat de vorige besturen met hun focus op de havens te weinig oog hebben gehad voor het stadshart. Opschoning en herinrichting van de binnenstad en ook de aanleg van brede boulevards naar Parijs en Weens voorbeeld moeten zorgen voor een stad van allure. Rotterdam zal daardoor stijgen in internationale hiërarchie van steden.  De nieuwe  boulevards zullen ook het toenemend verkeer over de weg in goede banen gaan leiden. Eind negentiende eeuw kampen de smalle stegen, straten en bruggetjes in de binnenstad met dagelijkse verkeersopstoppingen.


 

Van Coolvest naar Coolsingel

De Coolvest is in die tijd een vaarwater dat het westelijke deel van de binnenstad begrenst. Links en rechts bevinden zich woonhuizen en een theater. Eerdere plannen de Coolvest te dempen waren met grote meerderheid van de hand gewezen maar in 1913 komt het plan opnieuw ter sprake in de gemeenteraad. Burgemeester Zimmerman maakt de demping van de Coolvest onderdeel van een bredere visie. Het moet een boulevard en tevens toegangsweg voor de stad worden, omzoomd door representatieve gebouwen met ‘een zekere grandeur’. Een brede verkeersboulevard zou het nieuwe, kosmopolitische karakter van de stad mede vormgeven. Om de verkeersdoorstroming van oost naar west te verbeteren staat ook een radicale verkeersdoorbraak op het programma. In 1913 wordt gestart met de aanleg van de Meent die gesitueerd is tussen de Aert van Nesstraat en de Jonker Fransstraat. De aanleg gaat gepaard met een grote stadssanering: woonwijken, smalle steegjes en bijvoorbeeld de oud-katholieke Paradijkskerk worden ervoor gesloopt. De demping van het water van de Coolvest start in 1913 aan de noordzijde bij de Delftse Poort en zal eindigen in 1929 ter hoogte van de Witte de Withstraat.

De locatie voor het nieuwe stadhuis is voor burgemeester Zimmerman geen punt van discussie. Voorgestelde alternatieven als uitbreiding of verbouwing het bestaande raadhuis, de verplaatsing van het stadhuis naar voor dat doel eerder aangekochte gronden nabij het Oostplein en een verhuizing naar het Nieuwe Westen in de buurt van het Gemeentearchief wijst hij resoluut van de hand. De gemeenteraad staat in meerderheid aan zijn kant en in mei 1909 wordt besloten tot een ingrijpende sanering waar de demping van de Coolvest, de locatie van het nieuwe raadhuis én de afbraak van de Zandstraatbuurt onderdeel van uitmaken.  Behalve het stadhuis zijn aan de gedempte Coolvest een nieuw hoofdpostkantoor en een nieuw beursgebouw gepland. Aan de overzijde van de boulevard komen winkels en uitgaansgelegenheden.

Meer lezen?

Bibliotheekpublicaties

  • Knelpunten in de infrastructuur, 1880-1940. In: Stad van formaat : geschiedenis van Rotterdam in de negentiende en twintigste eeuw (hoofdstuk 8). Paul van der Laar. Zwolle : Waanders, 2000. Signatuur S 11 B 52.
     
  • Stadhuis Rotterdam : honderd jaar een baken in de stad. Samenst. Dolf Broekhuizen, Ellen Smit, Ankie van Tatenhove ; foto's Ossip van Duivenbode. - Rotterdam : NAI010 uitgevers, 2014. Signatuur VI A 77
     
  • En maar altoos duurt het vitten op het nieuwe raadhuis voort : het Rotterdamse stadhuis als representatie van Rotterdam 1912-1929. Marlite Halbertsma. - Zwolle : Waanders, 1998. Inaugurale rede, Erasmus Universiteit Rotterdam, Fac. Historische en Kunstwetenschappen. Signatuur IX H 6
     
  • Het Rosse leven en sterven van de Zandstraat : de Rotterdamsche 'Polder' gesloopt. door M.J. Brusse. Rotterdam : W.L. & J. Brusse's uitgevers-maatschappij, 1917. Signatuur VI C 83
     
  • In de nachtbuurt. M.J. Brusse. - Rotterdam : W.L.& J. Brusse, 1907. Signatuur XXVII F 719
     
  • De ondergang van de rosse Zandstraatbuurt ; beschavingsoffensief en een nieuw stadhuis in Rotterdam 1890-1910. Astrid van der Werf. Doctoraalscriptie Vrije Universiteit Amsterdam, 1996. Signatuur I A 2
     
  • Arm Rotterdam. Hoe het woont! Hoe het leeft!. Hendrik Spiekman, Louis Schotting. Rotterdam : W. J. Brusse, 1903. Signatuur XXVIII E 52
     
  • De nieuwe Coolsingel : van stadsvest tot boulevard. Gerhard Werkman. In: Bouw Jrg. 20, nr. 20 (15 mei 1965) ; p. 25-27.
     
  • Architectuur stadhuis past in het moderne stadsbeeld van Rotterdam : zestig jaar geleden: eerste raadsvergadering / H. Edzes.  In: Rotterdam Magazine. - Jrg. 18, nr. 3 (1980) ; p. 9-12.
     
  • De Zandstraatbuurt en zijn Joodse bewoners. Hans Schippers, Rob Snijders, Chris Buitendijk en Albert Ringer. - Rotterdam : Douane, 2016. Signatuur III C 65
     
  • De beste gedichten J.H. Speenhoff verzameld en ingeleid door J. Greshof. - Den Haag : Kramers, 1962. Signatuur XXIV B 36
     
  • De raadzaal : de dramatisering van een 'onrecht'. Uit: Marius Richters Rotterdam : schilder en glazenier 1878-1955 (H. 5 pag. 102-114). Liesbeth van der Zeeuw. Bussum : Toth, 2005. Signatuur III E 28

 

 Archieftoegangen

 

Beeldcollecties

  • 4013 - Collectie technische tekeningen. Nummers XII-34-01-1 t/m XII-34-01-99. Ingezonden ontwerpen voor het nieuwe raadhuis.
  • 4113 - Foto's Henri Berssenbrugge van de Zandstraatbuurt