Het archief van het Heilige Geesthuis
Het archief van het Heilige Geesthuis is het langstlopende archief dat door het Stadsarchief Rotterdam beheerd wordt. Bovendien is het het eerste niet-overheidsarchief in de collectie van het Stadsarchief.
Na de sluiting van het Heilige Geesthuis is een belangrijk deel van de inventaris geschonken aan Museum Rotterdam, waaronder de regentenportretten en vele gebruiksgoederen. Wilt u die zien, ga dan naar de website van Museum Rotterdam.
In 1903 kwamen Burgemeester en Wethouders van Rotterdam en het Bestuur van het Heilige Geesthuis met elkaar overeen om het archief aan de gemeente in bewaring te geven en naar de archiefbewaarplaats aan de Mathenesserlaan over te brengen. In 1904 werd de inventarisatie van het archief voltooid. In 2004 werd een geheel nieuwe inventaris gemaakt.
Het archief is helaas niet compleet. Blijkens een aantekening in de notulen van 1940 is het notulenboek sinds 1907 op 12 mei 1940 bij de brand van het kantoor van de amanuensis/secretaris aan de Wijnhaven vernietigd. Vermoedelijk is toen ook een groot gedeelte van het niet overgedragen archief verloren gegaan. Het bewaarde archief bevat diverse oorkonden uit de Middeleeuwen, lijsten met wetenswaardigheden over bewoners, instructies en reglementen voor huisvaders en -moeders, financiële stukken en een prachtig kaartboek waarin het grondbezit van de instelling is vastgelegd:
Lantcaertboek
Landmeter Jan Jansz. Potter tekende in 1571-1572 het onroerend goed van het Heilige Geesthuis op in een prachtig zogenoemd ‘Lantcaertboek’. In meer dan 100 jaar had de instelling een omvangrijk grondgebied verworven door schenkingen van rijke Rotterdammers.
Het grondbezit van het Heilige Geesthuis strekte zich uit van de polders rond het toenmalige centrum van Rotterdam en Kralingen tot aan Capelle aan den IJssel, Bergschenhoek, Nieuwerkerk en Ouderkerk aan den IJssel, IJsselmonde, Barendrecht, Oude en Nieuwe Tonge en Gorinchem. In de achttiende eeuw besloot het bestuur echter tot verkoop van het grondbezit, waardoor in 1768 vrijwel al het onroerend goed was omgezet in obligaties. In de Franse tijd werd slechts een derde deel van de aan de staat geleende bedragen als rentedragend erkend waardoor de inkomsten drastisch verminderden. Daardoor kwam het voortbestaan van het huis ernstig in gevaar. Door afspraken met de gemeente en zuinig te leven voorkwam het bestuur dat de instelling werd opgeheven.
Het Lantcaertboek is onderdeel van het archief van het Heilige Geesthuis en is een van de topstukken in de collectie van het Stadsarchief Rotterdam. Deze unieke bron is nu geheel gedigitaliseerd. Wilt u alle bladzijden bekijken, ga dan naar de scans van het Landcaertboek.
Heilige Geesthuis
Een invloedrijk instituut
Het Heilige Geesthuis Rotterdam werd rond 1434 door Aelwijn Floriszoon gesticht. Er werden arme mannen verzorgd die hulp nodig hadden. Het Heilige Geesthuis bestond tot 1972 en was een van de oudste 'verzorgingstehuizen' van Nederland. De Stichting Heilige Geesthuis bestaat nog wel. Zij zet zich als fonds in voor de modernisering van de ouderenzorg.
