Tegelbakkerij 'De Bloempot'

In het voorjaar van 2019 doet  Archeologie Rotterdam opgravingen op de locatie van de toekomstige woontoren ‘Cooltower’ aan de Baan. Tot de bodemvondsten behoren een groot aantal fragmenten aardewerk en tegels, misbaksels, delen van een ovenwand en ook een kleiner aantal beschilderde objecten. Ze zijn afkomstig van de voormalige Rotterdamse tegelbakkerij die bekend staat onder de naam ‘De Bloempot’. Deze bakkerij is tussen de 17e en halverwege de 19e eeuw gevestigd tussen de Schiedamsedijk en de Leuvehaven. Op basis van deze vondsten kan volgens de Rotterdamse archeologen gesteld worden dat de productie van dit bedrijf teruggaat tot het tweede kwart van de 17e eeuw.

Rond 1600 maakt Rotterdam een flinke groei door. Met de totstandkoming van het Waterstadgebied breidt de stad uit richting de Maas. Rotterdam verdubbelt zo haar grondgebied. Het aantal inwoners, havens en bedrijven neemt fors toe. Langs de Boompjes bouwt men dure huizen. De vraag naar luxe, decoratieve wandtegels stijgt daardoor en een deel van de in de stad aanwezige aardewerkbakkerijen besluit zich te specialiseren als tegelbakker.

Tussen 1609 en 1866 tellen Rotterdam en Delfshaven samen negentien tegelbakkerijen. Deze bakkerijen verkopen tegels aan ambachtslieden, particulieren en winkels. Ook leveren zij tegels aan de VOC en WIC. In de voormalige Nederlandse koloniën, maar ook op vele andere plaatsen wereldwijd, zijn tegels geïdentificeerd als afkomstig van Rotterdamse bedrijven.

Eén van de bekendere en grotere tegelbakkerij in de stad ligt aan de Schiedamsedijk. Het perceel loopt door naar de Leuvehaven waar zich de winkel en het woonhuis van de eigenaar bevinden. De firma, later vaak ‘De Bloempot’ genoemd naar het tableau in de gevel van het pand, komt in 1692 in handen van de familie Aalmis. Dat de bakkerij onder de erven Aalmis goed floreert, blijkt uit de diverse openbare ambten die Jan Aalmis (1674-1755) bekleedt. Hij is onder meer brandmeester, regent van het weeshuis en hoofdman van het Sint-Lucasgilde.

Begin 19e eeuw is de handel in tegels al ver over het hoogtepunt heen. Steenhouwer Willem van Traa (1804-1890) neemt in 1843 de inmiddels enige Rotterdamse tegelbakkerij aan de Schiedamsedijk over. Uit de administratie van de firma Van Traa die bij het stadsarchief bewaard wordt, blijkt dat de zaken nog enige tijd goed lopen. Van Traa breidt zijn omzet flink uit en investeert zelfs nog in een nieuwe oven. Toch moet hij in 1852 zijn tegelproducties stopzetten. Het is moeilijk om werkkrachten te vinden en de mode qua woninginterieur is sterk aan het veranderen. De tegelvoorraden en ook een groot aantal tegelvoorbeelden- en sponsen worden overgenomen door F.J. Kleijn (1819-1898) die nog enige jaren in Delfshaven een tegelbakkerij runt.
 

De administratie van de firma Van Traa, Steenhouwerij en Tegelbakkerij, uit de periode 1827-1904 is in 1905 overgedragen aan het stadsarchief. Onlangs is een deel van het bedrijfsarchief van Van Traa uit de periode 1843-1873 met subsidie van de Keramiekstichting gedigitaliseerd. Hierdoor is het mogelijk om registers met klanten en debiteuren, balansen, het ovenboek, inventarissen van de voorraad en een correspondentieboek online te bekijken. Deze digitale bron is een interessante aanwinst voor keramiekexperts, -verzamelaars en -liefhebbers.