Sara Lydia Stahl-van Hoboken

Tegenwoordig is het vastleggen van het dagelijks leven zo simpel: alles wordt achteloos gefotografeerd en iedereen kan het doen. Maar wie zich in de beginjaren aan fotografie waagde had niet alleen eindeloos veel geduld nodig (mislukkingen waren eerder regel dan uitzondering), maar ook een verstrekkende kennis van natuur- en scheikunde om het proces te laten slagen. Pas rond 1900, mede dankzij de uitvinding van het glasnegatief, was de techniek zodanig ontwikkeld dat ook voor amateurs fotografie binnen handbereik kwam – mits ze in staat waren daar een flinke duit aan uit te geven.

De Rotterdamse Sara Lydia Stahl-van Hoboken (1872-1958) had rond dezelfde tijd drie jonge kinderen en reisde de hele wereld over – vaak mee op zakenreis met haar man Carel Stahl. Als dochter van de twee vooraanstaande families ‘Van Hoboken’ en ‘De Monchy’, en als echtgenote van de directeur van de Rotterdamse houthandelaar ‘Stahl & Zonen’, had ze de tijd en het geld om haar leven vast te leggen. Met twee stereocamera’s en een camera met een klein opvouwbaar statief maakte ze duizenden foto’s: naast dia’s en glasnegatieven voornamelijk stereonegatieven en -positieven, die met behulp van een speciale kijker diepte aan de foto gaven, zoals deze afbeelding:

Uitzicht op de stad richting Laurenskerk en stadhuis. Collectie 4145, nr 26-7-8

De eerste fotografe uit Rotterdam

Met haar foto’s veroverde ze een unieke plek in een door mannen gedomineerde wereld; van de meer dan duizend amateurfotografen waren er slechts zestig vrouw en niet alle verenigingen voor amateurfotografie lieten vrouwen toe. Sara Lydia was de enige in de familie die fotografeerde en deed alles zelf. Hiermee was ze een van de eerste vrouwelijke fotografen van Nederland met een substantieel oeuvre. Het is opmerkelijk dat zij uit Rotterdam kwam. Pas in 1901 werd hier een amateurfotografievereniging opgericht, veel later dan in andere grote steden. Het zal hebben meegespeeld dat de rijke inwoners van de stad zich vaker buiten Rotterdam vestigden, zoals in Den Haag of Wassenaar, en dat het geen universiteitsstad was waarin verschillende culturele verenigingen opbloeiden.

De collectie Stahl-van Hoboken in het stadsarchief

In 1981 schonk Sara Lydia’s zoon 75 stereonegatieven aan Stadsarchief Rotterdam. In 2005 volgde een donatie van twee kleindochters van circa 5000 objecten uit de periode 1904-1940 – uiteenlopend van vakantiefoto’s tot straatbeelden en foto’s in de privésfeer. De familiefoto’s zijn op aanvraag op de studiezaal te bekijken en geven een uniek inkijkje in het leven van de rijke bovenlaag aan de eerste helft van de twintigste eeuw: geen strenge en stijve bedoeling, maar mensen die plezier maken op het strand, op de tennisbaan of in het buitenhuis. Een deel van haar reisfoto’s zijn op de beeldbank te bekijken, zoals een New York zonder de hoogste wolkenkrabbers of een klooster in Colombia. Maar extra bijzonder zijn de stereofoto’s van de historische binnenstad van Rotterdam, omdat de oude Coolsingel, de (nog niet gedempte) Schiekade, of het Hofplein met café Loos en de Delftsche Poort met behulp van een kijker tóch met diepte te zien zijn.